Zespół Aspergera – charakterystyka, zmiany klasyfikacyjne, kryteria diagnostyczne i proces diagnozy

Zespół Aspergera – charakterystyka, zmiany klasyfikacyjne, kryteria diagnostyczne i proces diagnozy

Zespół Aspergera przez lata rozpoznawany był jako odrębna jednostka diagnostyczna, charakteryzująca się specyficznymi cechami w zakresie funkcjonowania społecznego i komunikacyjnego. Jednak w wyniku zmian w klasyfikacjach DSM-5 oraz ICD-11 zespół Aspergera został włączony do szerszej kategorii zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). W tym artykule przedstawiono charakterystyczne cechy zespołu Aspergera, kryteria diagnostyczne DSM-5, ICD-10 i ICD-11 oraz proces diagnostyczny.

Charakterystyczne Cechy Zespołu Aspergera

Osoby z zespołem Aspergera wyróżniają się specyficznymi cechami zachowań i zainteresowań, które obejmują:

• Naiwność i uległość oraz niekiedy nieadekwatne zachowania społeczne.

• Trudności w nawiązywaniu relacji – osoby z zespołem Aspergera mogą mieć trudności w rozumieniu zasad społecznych i norm obowiązujących w relacjach międzyludzkich.

• Specyficzna mowa – często występują powtórzenia oraz formalny, nietypowy dla rówieśników styl wypowiedzi.

• Brak komunikacji niewerbalnej – obejmuje to ograniczone używanie kontaktu wzrokowego, gestów i mimiki.

• Koncentracja na wybranych tematach lub przedmiotach – intensywne zainteresowania mogą koncentrować się na bardzo wąskich obszarach.

• Niezdarność ruchowa oraz problemy z koordynacją – objawia się to wadami postawy i trudnościami w koordynacji ruchów.

Zmiany w Klasyfikacji DSM-5

W 2013 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne opublikowało DSM-5, w którym zespół Aspergera został włączony do zaburzeń ze spektrum autyzmu. Decyzję tę podjęto na podstawie badań wskazujących, że osoby diagnozowane wcześniej jako mające zespół Aspergera według DSM-4 spełniają także kryteria zaburzeń autystycznych. Badania Huerta i wsp. (2012) wykazały, że kryteria DSM-5 obejmują 91% dzieci z wcześniejszymi diagnozami całościowych zaburzeń rozwoju według DSM-4. Zmiana ta była istotna, gdyż oznaczała uznanie zespołu Aspergera za część spektrum autyzmu, co przyniosło konsekwencje diagnostyczne i terapeutyczne. Pojawiają się jednak obawy, że osoby wysoko funkcjonujące mogą nie spełniać obecnych kryteriów, co może utrudniać im dostęp do wsparcia. Ponadto, wprowadzenie DSM-5 mogło przyczynić się do redukcji liczby fałszywie dodatnich diagnoz, ale jednocześnie ograniczyć czułość rozpoznania, co może prowadzić do obniżenia liczby diagnozowanych o 20-40%.

Kryteria Diagnostyczne DSM-5

DSM-5 definiuje zaburzenia ze spektrum autyzmu poprzez pięć głównych kryteriów diagnostycznych:

A. Trudności w Sferze Komunikacji Społecznej

• Wzajemność społeczno-emocjonalna – trudności w inicjowaniu interakcji, ograniczone wyrażanie zainteresowania i reagowanie na uczucia innych.

• Komunikacja niewerbalna – deficyty w zakresie kontaktu wzrokowego, ruchów ciała, gestów i mimiki, co znacząco utrudnia komunikację społeczną.

• Rozumienie relacji społecznych – problemy w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji z rówieśnikami oraz trudności w zabawach opartych na wyobraźni.

B. Powtarzający się Schemat Zachowań, Zainteresowań lub Czynności

• Manieryzmy ruchowe i powtarzalne wykorzystanie przedmiotów – np. wielokrotne, stereotypowe ruchy ciała, powtarzanie pewnych słów lub fraz.

• Dążenie do niezmienności – preferencja znanych schematów, co wiąże się z reakcją stresową na zmiany w codziennym otoczeniu.

• Intensywne zainteresowania – często obejmują wyjątkowo wąskie zainteresowania, którym osoby poświęcają wiele czasu i uwagi.

• Wrażliwość sensoryczna – zarówno nadwrażliwość, jak i mała wrażliwość na różne bodźce, np. światło, dźwięk, dotyk, temperatura czy ból.

C. Początek Objawów w Wczesnym Dzieciństwie

Objawy zaburzeń muszą być obecne od dzieciństwa, chociaż mogą stać się bardziej widoczne, gdy wymogi środowiskowe przekroczą możliwości adaptacyjne dziecka.

D. Znaczne Zaburzenie Funkcjonowania w Codziennym Życiu

Diagnoza wymaga, aby objawy miały wpływ na funkcjonowanie osoby w różnych sferach życia, takich jak rodzina, edukacja, praca oraz relacje społeczne.

E. Wykluczenie Innych Zaburzeń Rozwojowych

Kryterium to wymaga wykluczenia rozpoznania niepełnosprawności intelektualnej, choć obydwa zaburzenia mogą współwystępować.

Nowość DSM-5 – Uwzględnienie Wrażliwości Sensorycznej

Kluczową zmianą w DSM-5 jest włączenie trudności sensorycznych jako jednego z kryteriów diagnostycznych. Osoby ze spektrum autyzmu mogą doświadczyć zarówno nadwrażliwości na różne bodźce, jak i małej wrażliwości na niektóre z nich, co ma znaczący wpływ na ich funkcjonowanie i samopoczucie.

Kryteria Diagnostyczne ICD-10

W ICD-10 zespół Aspergera (F84.5) został opisany jako oddzielne zaburzenie rozwojowe. Kryteria diagnostyczne obejmują:

A. Brak opóźnień w rozwoju mowy i zdolności poznawczych

• Wypowiadanie pojedynczych słów przed ukończeniem drugiego roku życia oraz komunikacja pełnymi zdaniami przed ukończeniem trzeciego roku życia.

• Zainteresowanie otoczeniem oraz zdolność adaptacji i samopomocy.

• Nieznaczne opóźnienia w rozwoju motorycznym oraz ruchowa niezdarność.

• Pojedyncze, specyficzne umiejętności często powiązane z zaciekawieniem określonym tematem.

B. Trudności w Relacjach Społecznych

• Znikome wykorzystanie kontaktu wzrokowego, mimiki, postawy ciała oraz komunikacji niewerbalnej podczas interakcji.

• Trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami.

• Trudności w prawidłowej odpowiedzi na różne konteksty społeczne oraz problemy z integracją społeczną.

• Brak potrzeby dzielenia się swoimi uczuciami, zainteresowaniami i osiągnięciami.

C. Stereotypowe Powtarzające się Zachowania

• Ściśle określone zainteresowania i pochłonięcie konkretnym tematem.

• Kompulsywne przywiązanie do rutynowych, powtarzalnych czynności.

• Manieryzmy ruchowe oraz fascynacja danymi aspektami przedmiotów, np. kolorem czy fakturą.

D. Wykluczenie Innych Zaburzeń Rozwojowych

Wykluczenie zaburzeń takich jak schizofrenia, osobowość anankastyczna, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne oraz zaburzenia przywiązania.

Kryteria Diagnostyczne ICD-11

W ICD-11, która obowiązuje od 2022 roku, zespół Aspergera został połączony z innymi zaburzeniami ze spektrum autyzmu pod kodem 6A02.0, co wyklucza możliwość osobnej diagnozy zespołu Aspergera. ICD-11 definiuje zaburzenia ze spektrum autyzmu bez nieprawidłowości w rozwoju intelektualnym i z łagodnymi nieprawidłowościami językowymi:

• Deficyty w zdolności do inicjowania i podtrzymywania interakcji społecznych oraz trudności w komunikacji społecznej.

• Powtarzalne wzorce zachowań, zainteresowań lub czynności – nietypowe dla danego okresu rozwojowego lub kontekstu kulturowego.

Objawy zwykle pojawiają się we wczesnym dzieciństwie, jednak mogą stać się bardziej widoczne, gdy osoba napotyka wymagania przewyższające jej ograniczone możliwości. Trudności te są na tyle poważne, że zaburzają funkcjonowanie w sferze osobistej, społecznej, zawodowej lub edukacyjnej, a ich nasilenie może różnić się w zależności od kontekstu społecznego i środowiskowego.

Proces Diagnozy Zespołu Aspergera

Najlepszymi obserwatorami dziecka są jego rodzice, którzy towarzyszą mu na co dzień w różnych sytuacjach. Obserwując codzienne zachowania dziecka, są w stanie dostrzec, które z nich są dla niego typowe, a które odbiegają od normy. W razie zauważenia nieprawidłowości, pierwszą osobą, z którą dzielą się swoimi wątpliwościami, jest lekarz pediatra.

Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu, w tym zespołu Aspergera, wymaga współpracy wielu specjalistów oraz przeprowadzenia badań, takich jak:

• Badanie słuchu

• Badania genetyczne i metaboliczne

• Badania neuroobrazowe mózgu (tomografia, rezonans)

• Badanie wzroku, EEG

• Konsultacja neurologiczna, logopedyczna, psychiatryczna oraz psychologiczna

W postępowaniu diagnostycznym stosuje się również tzw. „złoty standard”, czyli Autism Diagnostic Observation Schedule (ADOS) oraz Autism Diagnostic Interview-Revised (ADI-R). Wczesne postawienie diagnozy jest kluczowe, gdyż umożliwia wdrożenie terapii między drugim a czwartym rokiem życia, co jest najkorzystniejszym okresem na wprowadzanie zmian ze względu na dużą plastyczność mózgu. Wcześniejsza diagnoza jest jednak trudna, gdyż objawy ASD mogą pokrywać się z innymi jednostkami chorobowymi, jak np. niepełnosprawność intelektualna.

Pomocne w diagnozie są także kwestionariusze obserwacji zachowania, takie jak Q-CHAT Test oraz Skriningowy Test w Autyzmie dla Małych Dzieci (STAT), skierowane do dzieci w wieku 2-3 lat. Przydatnym narzędziem jest również Australijska Skala dla Zespołu Aspergera, która pozwala ocenić u dziecka cechy społeczne, emocjonalne, komunikacyjne, poznawcze oraz szczególne zainteresowania.

Należy pamiętać, że żadna z wymienionych metod nie powinna być stosowana jako jedyna podstawa do stwierdzenia zaburzeń ze spektrum autyzmu. Diagnoza powinna zawsze opierać się na kompleksowych badaniach i konsultacjach ze specjalistami.

Wnioski

Zmiany w klasyfikacjach DSM-5 i ICD-11 wskazują na nowoczesne podejście do diagnostyki zespołu Aspergera oraz jego miejsca w spektrum autyzmu. Zintegrowane podejście umożliwia pełniejsze zrozumienie specyfiki osób z ASD i dostosowanie wsparcia terapeutycznego do ich potrzeb. Wprowadzenie w DSM-5 i ICD-11 kryteriów wrażliwości sensorycznej oraz nacisk na aspekt funkcjonowania społecznego umożliwia precyzyjniejszą diagnostykę i większe zrozumienie różnorodnych potrzeb Pacjentów.

Zapraszamy

Instytut Świadomości, będący Centrum Zdrowia Psychicznego, Psychosomatyki i Terapii Wirtualnych, oferuje wyjątkową możliwość doświadczenia relaksacji VR TierOne GO, która wspiera osoby z zespołem Aspergera – dzieci i dorosłych – w wyciszeniu, redukcji stresu oraz rozwijaniu zdolności do harmonijnego funkcjonowania. Dzięki Wirtualnej Strefie Naturalnego Relaksu, osoby z zespołem Aspergera mogą znaleźć przestrzeń do nauki relaksacji i osiągnięcia równowagi emocjonalnej, co wspiera ich rozwój i umożliwia bardziej satysfakcjonujące, świadome życie.

Zapraszamy do umówienia się na sesję VR w Instytucie Świadomości – Centrum Zdrowia Psychicznego, Psychosomatyki i Terapii Wirtualnych przy ul. Wileńska 13/41 w Warszawie. 

Odkryj, jak relaksacja VR TierOne GO pomaga w redukcji stresu i harmonizacji emocji, zapewniając bezpieczną przestrzeń dla dzieci i dorosłych z zespołem Aspergera. Czekamy na Ciebie w naszej Wirtualnej Strefie Naturalnego Relaksu, gdzie z pomocą technologii VR możesz osiągnąć spokój i równowagę w otoczeniu natury.

Skontaktuj się z nami, aby umówić się na indywidualną sesję i rozpocząć swoją podróż ku głębokiemu relaksowi i lepszemu samopoczuciu!

Ewelina Naturia Pańczyk

Psychotraumatolog, Terapeuta VR

UMAWIANIE WIZYT TERAPEUTYCZNYCH

I ZABIEGOWYCH

​

Tel: +48 660 519 565

​

naukaiswiadomosc@gmail.com

Centrum Zdrowia Psychicznego, Psychosomatyki

i Terapii Wirtualnych

INSTYTUT ŚWIADOMOŚCI

ul. Wileńska 13/41

03-409 WARSZAWA

#ADHD #ZespółAspergera #VRterapia #RelaksacjaVR #ZdrowiePsychiczne #WirtualnaRzeczywistość #InstytutŚwiadomości #TerapiaVR #Harmonizacja #Psychosomatyka #WsparcieDlaDzieci #WsparcieDlaDorosłych #RedukcjaStresu #SesjeVR