Bezpieczny terapeuta. O granicach, ochronie i procedurach w pracy z pacjentem w kryzysie psychicznym

Bezpieczny terapeuta.

O granicach, ochronie i procedurach w pracy z pacjentem w kryzysie psychicznym

W obliczu tragicznych wydarzeń, takich jak zabójstwo lekarza w Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie, wielu z nas – psychoterapeutów, psychologów i interwentów kryzysowych – zadaje sobie pytanie, na które zbyt długo nie było miejsca w refleksji zawodowej: czy jestem bezpieczny w swoim gabinecie?

Pracujemy z osobami w kryzysie psychicznym, z zaburzeniami nastroju, z traumami, z pacjentami z pogranicza rzeczywistości, z rozszczepieniami, z zaburzeniami osobowości, z gniewem, z przemocą, z PTSD. To wymaga najwyższej empatii i uważności – ale także profesjonalnej, systemowej ochrony.

Ten artykuł nie ma wzbudzać lęku. Ma przypomnieć, że terapeuta nie jest niezniszczalny – i że bezpieczny terapeuta to skuteczny terapeuta.

📌 Pacjent to osoba w potrzebie. Ale też osoba nieprzewidywalna

Większość naszych pacjentów potrzebuje pomocy, zrozumienia, przestrzeni. Ale trzeba jasno powiedzieć: niektórzy pacjenci mogą być impulsywni, zdezorganizowani, niestabilni, niezdolni do kontroli impulsów lub w stanie psychozy. Niektóre zaburzenia osobowości – jak borderline, narcystyczne, antyspołeczne – mogą wiązać się z wysokim poziomem złości, potrzeby kontroli i tendencji do idealizacji-dewaluacji terapeuty.

Nie chodzi o stygmatyzację – chodzi o realizm kliniczny. Jeśli ignorujemy zagrożenia – narażamy siebie, a w konsekwencji także innych pacjentów.

🔒 Jak terapeuta może zadbać o swoje bezpieczeństwo?

1. Lokal i gabinet – minimalne standardy bezpieczeństwa

• Drzwi z wewnętrznym zamkiem, który pozwala na szybkie zatrzaśnięcie pomieszczenia.

• Przycisk alarmowy (również mobilny, aplikacyjny – np. aplikacje SOS z natychmiastowym wezwaniem pomocy).

• Widoczne, ale dyskretne wyjście awaryjne – gabinet nie może być pułapką.

• Wideodomofon, monitoring wejścia – by nie wpuszczać nieznanych osób bez weryfikacji.

• Przyciemniana szyba/okno zewnętrzne – by w razie potrzeby można było sygnalizować zagrożenie.

2. Ocena ryzyka – jak „czytać” pacjenta

• Weryfikuj pierwsze kontakty: sposób, w jaki pacjent się komunikuje (czy grozi, kontroluje, narzuca się), może być pierwszym sygnałem alarmowym.

• Zwracaj uwagę na zaburzenia granic: przychodzenie bez zapisu, nocne telefony, nagłe zmiany nastroju, idealizowanie lub deprecjonowanie.

• Przed podjęciem terapii osoby z podejrzeniem zaburzeń osobowości stosuj konsultacje diagnostyczne – i nie bój się odmówić, jeśli czujesz zagrożenie.

• Rejestruj niepokojące zachowania – nawet jeśli nie są jednoznacznie agresywne.

3. Wyposażenie terapeuty – czy można mieć gaz pieprzowy?

Tak, można i warto go mieć, szczególnie w gabinetach, gdzie pracujesz samodzielnie lub z pacjentami wysokiego ryzyka.

• Gaz pieprzowy w sprayu lub w formie breloka może być ostatnią linią obrony, ale ważne, by był legalny i zgodny z przepisami.

• Przechowuj go w miejscu łatwo dostępnym, ale niedostrzegalnym dla pacjenta.

• Przeszkol się z jego użycia – dostępne są krótkie kursy i szkolenia dla pracowników cywilnych.

4. Procedury reagowania w sytuacjach zagrożenia

• Ustal z zespołem lub samym sobą jasną procedurę wyjścia z sytuacji alarmowej: co robisz, kogo informujesz, kiedy kończysz sesję.

• Zawsze informuj bliską osobę, że masz wizytę z osobą, wobec której masz wątpliwości (nie musisz zdradzać danych osobowych).

• W przypadku eskalacji nie wahaj się przerwać sesji, wezwać ochronę, policję, opuścić gabinet.

• Po incydencie sporządź notatkę i skonsultuj się z prawnikiem/psychotraumatologiem.

5. Wsparcie, superwizja, dokumentacja

• Regularna superwizja kliniczna pomaga rozpoznać sytuacje, które mogą z czasem prowadzić do zagrożenia.

• Prowadź dokumentację związaną z naruszeniem granic przez pacjentów – może być potrzebna w razie zgłoszenia lub odwołania terapii.

• W przypadku sytuacji krytycznej skontaktuj się z psychotraumatologiem lub interwentem kryzysowym – twoje emocje po takim wydarzeniu mają znaczenie.

🤝 Środowiskowa solidarność – terapeuta nie musi być sam

Dziś, bardziej niż kiedykolwiek, potrzebujemy:

• dzielić się doświadczeniem,

• rozmawiać o trudnych pacjentach bez wstydu,

• wspierać się nawzajem w środowisku terapeutycznym,

• i wspólnie wypracować standardy bezpieczeństwa, także w ramach organizacji zawodowych i izbowych.

To nie wstyd zadbać o siebie. To odpowiedzialność etyczna i zawodowa. Terapeuta, który się boi – nie będzie skuteczny. Terapeuta, który się chroni – daje sobie i pacjentowi większą szansę na trwałą relację terapeutyczną.

🛡️ Nie bójmy się mówić o bezpieczeństwie – zacznijmy o nie dbać

Nie jesteśmy bezbronni – ale jesteśmy odpowiedzialni. Za siebie, za swoje życie, za swoją przestrzeń pracy. Dbanie o bezpieczeństwo to część etyki zawodu psychoterapeuty i psychologa. Czas przestać traktować to jako temat tabu. Czas włączyć procedury, edukację i ochronę psychiczną do naszego warsztatu.

Bezpieczny terapeuta to silny terapeuta. Silny terapeuta to bezpieczny pacjent.

✅ Pamiętaj: twoje bezpieczeństwo jest tak samo ważne, jak bezpieczeństwo pacjenta. Masz prawo się chronić – to nie wyklucza empatii, to wzmacnia skuteczność.

Ewelina Naturia Pańczyk

Psychotraumatolog, Mediator, Terapeuta VR, Specjalista Resocjalizacji , Psychosomatyk

🛡️ CHECKLISTA BEZPIECZEŃSTWA DLA TERAPEUTY

1. Bezpieczna przestrzeń gabinetu

☐ Gabinet z wyjściem awaryjnym lub łatwym dostępem do drzwi 

☐ Możliwość zablokowania drzwi od środka 

☐ Brak ostrych przedmiotów w zasięgu pacjenta 

☐ Przycisk alarmowy (lub aplikacja typu SOS z powiadomieniem bliskich lub służb) 

☐ Wideodomofon lub system kontroli wejść 

☐ Przeszkolenie w zakresie szybkiego opuszczenia gabinetu

2. Zasady weryfikacji pacjentów

☐ Procedura pierwszego kontaktu (rozmowa kwalifikacyjna, zgoda na zasady terapii) 

☐ Szczególna ostrożność przy pracy z osobami z podejrzeniem zaburzeń osobowości, uzależnieniami, historią przemocy lub wybuchami agresji 

☐ Możliwość odmowy terapii z uzasadnieniem klinicznym 

☐ Rejestracja i notowanie niepokojących zachowań pacjenta

3. Wyposażenie terapeuty

☐ Gaz pieprzowy (legalny, przeszkolenie z użycia) 

☐ Telefon z szybkim dostępem do kontaktów alarmowych 

☐ Latarka/sygnalizator dźwiękowy w razie odcięcia prądu 

☐ Dyskretny sposób na wezwanie pomocy (np. kod słowny dla recepcji lub osoby bliskiej)

4. Procedury postępowania w sytuacjach krytycznych

☐ Scenariusz postępowania w razie zagrożenia (opuść pomieszczenie, wezwij pomoc) 

☐ Zgłoszenie incydentu do przełożonych/samorządu terapeutycznego 

☐ Skontaktowanie się z psychotraumatologiem po incydencie 

☐ Wewnętrzny rejestr sytuacji potencjalnie niebezpiecznych

5. Samopomoc i wsparcie zawodowe

☐ Udział w superwizji klinicznej 

☐ Możliwość uzyskania konsultacji prawnej lub psychotraumatologicznej 

☐ Rozmowa z zaufanym współpracownikiem po trudnych sesjach 

☐ Zapewnienie sobie przestrzeni do regeneracji po silnych emocjonalnie spotkaniach

#psychologia #psychoterapia #psychotraumatologia #bezpiecznyterapeuta #bezpieczenstwopracy #zdrowiepsychiczne #ochronaterapeutów #wsparcieterapeuty #granicewterapii #samopomoc #pracaemocjonalna #psychoedukacja #profilaktyka #psychiatria #interwencjakryzysowa #zagrożeniewgabinecie #etykawterapii #dbajosiebie #terapianarzeczywistość #gabinetterapeutyczny #solidarnośćzterapeutami #przemocwgabinecie #procedurybezpieczeństwa #zdrowiewpraktyce #profesjonalizm #pomagającymteżtrzebapomagać #zdrowiepsychiczneterapeutów #psychologwpraktyce #kryzysipsychika #bezpiecznarelacja