- 23 sie

Narcyzm a Egocentryzm: różnice, podobieństwa, klasyfikacja i diagnoza

Narcyzm i egocentryzm są terminami często używanymi zamiennie w potocznym języku, jednak w psychologii mają one różne znaczenia i implikacje. Oba te zjawiska mogą prowadzić do trudności interpersonalnych, ale różnią się pod względem genezy, objawów i skutków. W niniejszym artykule przedstawiam definicje narcyzmu i egocentryzmu, ich różnice i podobieństwa, a także sposoby ich klasyfikacji i diagnozy.

Dodatkowo, omawiam, w jaki sposób narcyzm i egocentryzm mogą prowadzić do cierpienia innych osób oraz niszczenia ich tożsamości i poczucia własnej wartości. Badam również związek tych zjawisk ze stylami przywiązania oraz zaburzeniami osobowości z wiązki B, a także analogię między nadmiarem osobowości a jej deficytem.

Definicje i klasyfikacja

Narcyzm

Narcyzm to pojęcie, które wywodzi się od mitologicznej postaci Narcyza, zakochanego w swoim własnym odbiciu. W psychologii narcyzm jest zaburzeniem osobowości charakteryzującym się nadmiernym poczuciem własnej ważności, potrzebą podziwu oraz brakiem empatii wobec innych. Narcyzm może być diagnozowany jako zaburzenie osobowości narcystycznej (NPD - Narcissistic Personality Disorder) zgodnie z kryteriami zawartymi w DSM-5 (Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych, wydanie piąte).

Egocentryzm

Egocentryzm to tendencja do postrzegania świata wyłącznie z własnej perspektywy, bez uwzględniania punktu widzenia innych ludzi. Jest to etap naturalny w rozwoju dziecięcym, jednak u dorosłych może wskazywać na niedojrzałość emocjonalną. Egocentryzm nie jest klasyfikowany jako zaburzenie psychiczne, ale może być cechą osobowości lub elementem innych zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia ze spektrum autyzmu.

Różnice

Podłoże i rozwój

Narcyzm ma często korzenie w dzieciństwie, związane z nadmiernym zachwytem lub przeciwnie, z zaniedbaniem ze strony rodziców. W przeciwieństwie do tego, egocentryzm jest naturalnym etapem rozwojowym u dzieci i zazwyczaj zanika wraz z dorastaniem.

Objawy

Osoby z narcyzmem charakteryzują się wyolbrzymionym poczuciem własnej wartości, fantazjami o nieograniczonym sukcesie, pięknie, władzy czy idealnej miłości. Wykazują również brak empatii, manipulacyjność oraz arogancję. Egocentryzm u dorosłych objawia się trudnością w zrozumieniu i uwzględnianiu perspektyw innych osób, skupieniem na własnych potrzebach i doświadczeniach.

Skutki interpersonalne

Narcyzm prowadzi do trudności w relacjach interpersonalnych z powodu manipulacyjnych zachowań, braku empatii i potrzeby podziwu. Egocentryzm może prowadzić do problemów komunikacyjnych i nieporozumień, ale niekoniecznie wiąże się z chęcią dominacji czy manipulacji innymi.

Podobieństwa

Koncentracja na sobie

Zarówno narcyzm, jak i egocentryzm wiążą się z koncentracją na własnych potrzebach i pragnieniach, choć motywacje i konteksty mogą się różnić.

Trudności w relacjach

Oba zjawiska mogą prowadzić do trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji z innymi ludźmi, choć narcyzm ma zwykle bardziej destrukcyjny wpływ na otoczenie.

Niszczenie innych: Narcyzm a Egocentryzm

Narcyzm i niszczenie Innych

Narcyzm, w swojej skrajnej formie, nie tylko koncentruje się na własnym znaczeniu i potrzebach, ale często również prowadzi do niszczenia innych osób. Osoby z zaburzeniem osobowości narcystycznej mogą celowo obniżać poczucie własnej wartości innych, aby podtrzymać swoje wyolbrzymione poczucie własnej ważności. Poprzez manipulacje, kłamstwa i deprecjonowanie innych, narcyz może próbować odbudować swoją własną tożsamość i samoocenę, kosztem zdrowia psychicznego i emocjonalnego innych osób. W pewnym sensie narcyz "pochłania" energię i wartości innych ludzi, aby zrekompensować własne braki.

Egocentryzm i skupienie na sobie

Egocentryzm, choć może być irytujący i prowadzić do trudności komunikacyjnych, rzadziej prowadzi do celowego niszczenia innych osób. Skupienie się na sobie i brak umiejętności zrozumienia perspektyw innych jest głównym problemem, ale niekoniecznie wiąże się z chęcią dominacji czy poniżania innych. W przypadku egocentryzmu, jednostka może pochłaniać uwagę i troskę otoczenia, nie zdając sobie sprawy z tego, jak bardzo absorbuje to uwagę innych, aby zaspokoić własne potrzeby emocjonalne.

Style przywiązania a Narcyzm i Egocentryzm

Style przywiązania

Style przywiązania rozwijają się we wczesnym dzieciństwie i wpływają na relacje międzyludzkie przez całe życie. Wyróżniamy cztery główne style przywiązania: bezpieczny, lękowy, unikający i zdezorganizowany.

Narcyzm a Style Przywiązania

Osoby z narcyzmem często mają zdezorganizowany lub unikający styl przywiązania. Mogą odczuwać lęk przed bliskością oraz jednoczesne pragnienie uwagi i uznania, co prowadzi do sprzecznych zachowań w relacjach. Brak bezpiecznego przywiązania w dzieciństwie może skutkować rozwojem narcyzmu, gdzie jednostka kompensuje braki emocjonalne poprzez nadmierną koncentrację na sobie i potrzebę podziwu.

Egocentryzm a style przywiązania

Egocentryzm jest często związany z unikającym stylem przywiązania, gdzie jednostka unika bliskości i emocjonalnych więzi z innymi. Egocentryczna postawa może wynikać z braku bezpiecznego przywiązania w dzieciństwie, co prowadzi do trudności w rozumieniu i uwzględnianiu perspektyw innych osób.

Wiązka B a Narcyzm i Egocentryzm

Zaburzenia osobowości z wiązki B

W DSM-5 zaburzenia osobowości z wiązki B obejmują cztery główne typy: narcystyczne, histrioniczne, borderline (osobowość z pogranicza) oraz antyspołeczne. Te zaburzenia charakteryzują się dramatycznymi, emocjonalnymi lub niestabilnymi zachowaniami i relacjami.

Narcyzm w kontekście Wiązki B

Narcyzm jest jednym z zaburzeń osobowości z wiązki B i charakteryzuje się wyolbrzymionym poczuciem własnej wartości, potrzebą podziwu oraz brakiem empatii. Osoby z narcyzmem mogą wykazywać cechy wspólne z innymi zaburzeniami z tej wiązki, takie jak manipulacyjność i niestabilność emocjonalna.

Egocentryzm w kontekście Wiązki B

Chociaż egocentryzm sam w sobie nie jest formalnie klasyfikowany jako zaburzenie osobowości, może być cechą wspólną w różnych zaburzeniach z wiązki B. Egocentryczne zachowania mogą być widoczne u osób z borderline, histrionicznymi lub antyspołecznymi zaburzeniami osobowości, gdzie jednostki koncentrują się na własnych potrzebach kosztem innych.

Diagnoza i rozpoznanie

Diagnoza Narcyzmu

Diagnoza narcyzmu opiera się na kryteriach zawartych w DSM-5. Aby zdiagnozować NPD, pacjent musi spełniać co najmniej pięć z dziewięciu kryteriów, które obejmują m.in. poczucie wielkości, potrzebę podziwu i brak empatii.

Rozpoznanie Egocentryzmu

Egocentryzm nie jest formalnie diagnozowany jako zaburzenie, ale może być rozpoznany poprzez obserwację zachowań i postaw jednostki, szczególnie w kontekście jej zdolności do uwzględniania perspektyw innych osób.

Nadmiar osobowości a jej Deficyt: analogia i skutki

Nadmiar osobowości

Narcyzm można rozumieć jako przykład nadmiaru osobowości, gdzie jednostka przejawia wyolbrzymione poczucie własnej wartości i potrzebę podziwu. Nadmiar osobowości prowadzi do dominacji, manipulacji i braku empatii, co może niszczyć relacje interpersonalne oraz obniżać poczucie własnej wartości i tożsamość innych osób. Osoby z nadmiarem osobowości dążą do kontroli i dominacji nad innymi, często kosztem ich zdrowia psychicznego i emocjonalnego. W pewnym sensie, nadmiar osobowości wiąże się z pochłanianiem energii i wartości innych ludzi, aby zrekompensować własne braki i deficyty emocjonalne.

Deficyt osobowości

Z kolei deficyt osobowości może być związany z egocentryzmem, gdzie jednostka skupia się na sobie z powodu braku zdolności do zrozumienia i uwzględniania perspektyw innych osób. Deficyt osobowości prowadzi do izolacji, trudności w nawiązywaniu głębokich relacji oraz braku empatii. Osoby z deficytem osobowości mogą nieświadomie ranić innych, ignorując ich potrzeby i uczucia, co również może prowadzić do problemów interpersonalnych.

Skutki nadmiaru i deficytu

Nadmiar osobowości (narcyzm) często prowadzi do celowego niszczenia innych osób, manipulacji i dominacji, co ma na celu podtrzymanie wyolbrzymionego poczucia własnej wartości. Natomiast deficyt osobowości (egocentryzm) prowadzi do problemów komunikacyjnych, trudności w nawiązywaniu relacji i izolacji. Oba te zjawiska mogą prowadzić do cierpienia innych osób oraz niszczenia ich tożsamości i poczucia własnej wartości.

Jak rozpoznać?

Narcyzm

Stała potrzeba podziwu i uznania
Wyolbrzymione poczucie własnej ważności
Fantazje o nieograniczonym sukcesie, władzy, pięknie
Wykorzystywanie innych do osiągania własnych celów
Brak empatii
Tendencja do niszczenia innych dla własnego wzmocnienia

Egocentryzm

Trudność w zrozumieniu perspektyw innych osób
Skupienie na własnych potrzebach i doświadczeniach
Brak umiejętności uwzględniania punktu widzenia innych

Zarówno narcyzm, jak i egocentryzm mają istotny wpływ na funkcjonowanie jednostki w społeczeństwie, ale różnią się pod względem genezy, objawów i konsekwencji. Narcyzm jest poważnym zaburzeniem osobowości, które wymaga profesjonalnej diagnozy i leczenia, podczas gdy egocentryzm może być cechą osobowości, która z czasem może ulec zmianie w wyniku samorozwoju i terapii.

Narcyzm, w swojej skrajnej formie, może prowadzić do celowego niszczenia innych osób, co jest próbą odbudowania siebie kosztem zdrowia emocjonalnego i psychicznego innych. Egocentryzm, chociaż skoncentrowany na sobie, rzadziej prowadzi do tak destrukcyjnych działań. Rozpoznanie i zrozumienie tych zjawisk jest kluczowe dla skutecznej interwencji terapeutycznej i poprawy jakości życia zarówno osób dotkniętych tymi cechami, jak i ich otoczenia.

Zrozumienie roli stylów przywiązania i zaburzeń osobowości z wiązki B w kontekście narcyzmu i egocentryzmu pomaga w lepszym rozpoznaniu i terapii tych zjawisk. Skuteczna interwencja terapeutyczna może przyczynić się do poprawy relacji interpersonalnych oraz zdrowia psychicznego i emocjonalnego zarówno osób dotkniętych narcyzmem i egocentryzmem, jak i ich bliskich. Analogia między nadmiarem osobowości a jej deficytem podkreśla różnorodne przyczyny i skutki tych zjawisk, co pozwala na lepsze zrozumienie i skuteczniejsze podejście terapeutyczne.

Jeżeli Ty lub osoba Ci bliska potrzebuje wsparcia terapeutycznego, zapraszam do umówienia się na konsultację i terapię,

https://www.instytutswiadomosci.online/terapieirozwojinstytutswiadomosci

Ewelina Naturia Pańczyk

Psychotraumatolog

Terapeuta Schematów

Terapeuta VR

Naturoterapeuta

Zapraszam do lektury moich tekstów związanych z tematyką narcyzmu:

Relacja narcystyczna: charakterystyka związku z osobą narcystyczną

https://www.instytutswiadomosci.online/post/relacja-narcystyczna-charakterystyka-zwi%C4%85zku-z-osob%C4%85-narcystyczn%C4%85

Narcyzm - czym jest?

https://www.instytutswiadomosci.online/post/narcyzm-czym-jest