Narcyzm, pojęcie znane od mitologicznego mitu o Narcyzie, odnosi się do zjawiska psychologicznego, które wywołuje wiele kontrowersji i dyskusji. Czy jest to jedynie cecha charakteru obecna w pewnym stopniu u każdego, czy też może być zaburzeniem osobowości? Odpowiedź na to pytanie wymaga zrozumienia różnic między zdrowym, normalnym narcyzmem, a patologicznym narcyzmem, który może prowadzić do zaburzenia osobowości narcystycznej (ZON). W tym artykule wyjaśniam oba pojęcia i różnice między nimi.
Narcystyczne zaburzenie osobowości zostało po raz pierwszy sklasyfikowane w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD) w 1979 roku. Dzisiaj znajduje się pod kodem F60.8 w sekcji dotyczącej Innych Określonych Zaburzeń Osobowości, opisane jako osobowość narcystyczna. Obecnie najczęściej określa się narcyzm w odniesieniu do klasyfikacji DSM-5 Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego z 2013 roku, która bardziej szczegółowo definiuje to zaburzenie, kładąc nacisk na cechy takie jak brak empatii, potrzeba podziwiania oraz skłonność do wyzyskiwania innych w celu realizacji własnych celów.
Wielkościowe nastawienie, potrzeba podziwiania i niska empatia to tylko niektóre z cech charakterystycznych dla osób dotkniętych narcystycznym zaburzeniem osobowości. Widoczne jest również ich silne pragnienie dominacji oraz skłonność do manipulacji w celu uzyskania korzyści dla siebie. Mimo, że nie wszyscy posiadający cechy narcystyczne cierpią na zaburzenie osobowości narcystycznej w pełnym spektrum, te cechy mogą znacznie wpływać na ich życie społeczne, zawodowe i osobiste.
Narcyzm jest zatem rozumiany zarówno jako zaburzenie, jak i ogólna cecha osobowości. W obu przypadkach może on znacząco wpływać na funkcjonowanie jednostki oraz na jej relacje z otoczeniem. Dlatego też, zrozumienie narcyzmu w obu kontekstach jest istotne dla skutecznego diagnozowania i leczenia osób dotkniętych tym zjawiskiem i pracy terapeutycznej z bliskimi osób narcystycznych.
Narcystyczne cechy (podobne, ale o różnym nasileniu zarówno przy cechach charakteru, jak i przy zaburzeniu), objawiają się w:
Dążeniu do sukcesu: Narcyzi często posiadają intensywną ambicję i pragną osiągnąć wyznaczone cele.
Poczuciu wyjątkowości: Często uważają się za jednostki o szczególnych zdolnościach lub wartości.
Żądzy rywalizacji: Lubią konkurować z innymi i dążyć do bycia najlepszymi.
Fantazjowaniu o przyszłych osiągnięciach: Mają tendencję do wyobrażania sobie swojej przyszłej wielkości i sukcesów.
Wysokim poczuciu godności: Cenią swoją wartość i oczekują szacunku od innych.
Podkreślaniu własnych dokonań i talentów: Często przeceniają swoje osiągnięcia i zdolności.
Przekonaniu o własnej doskonałości: Widzą siebie jako jednostki wyjątkowo piękne i doskonałe.
Wierze w swoją unikalność: Uważają się za niepowtarzalne jednostki o wyjątkowych cechach.
Potrzebie uznania: Wymagają ciągłej aprobaty i podziwu od innych.
Priorytetowaniu własnych celów: Ich osobiste cele są dla nich najważniejsze.
Poczuciu znaczenia: Czują się ważni i istotni w społeczeństwie.
Przekonaniu o zasługiwaniu na więcej: Wierzą, że zasługują na szczególne traktowanie i nagrody.
Postawie aroganckiej: Często wykazują wyniosłość, pogardę i wyższość wobec innych.
Egocentryzmie: Koncentrują się na sobie i swoich potrzebach.
Chęci dominacji: Dążą do uzyskania przewagi i kontroli nad innymi.
Koncentracji na korzyściach osobistych: Dążą do osiągnięcia własnych korzyści, nie zważając na innych.
Niewłaściwym postrzeganiu asertywności: Bywają zbyt agresywni broniąc swoich praw i oczekiwań.
Skłonności do ekshibicjonizmu: Lubią demonstrację swoich osiągnięć, majątku i przyciąganie uwagi otoczenia.
Poczuciu uprzywilejowania: Uważają się za uprzywilejowanych i zasługujących na szczególne traktowanie.
Zazdrości: Czują zazdrość wobec sukcesów lub szczęścia innych.
Przywódczych zdolnościach: Mogą posiadać zdolności przywódcze, choć często wykorzystują je w celu manipulacji.
Wrażliwości na krytykę: Reagują agresją lub złością na krytykę.
Zachwycie nad własnym wyglądem: Czasami są zafascynowani swoim wyglądem i potrzebują potwierdzenia swojej atrakcyjności.
Cecha Charakteru: Zdrowy Narcyzm:
W zdrowym kontekście, narcyzm może być rozumiany jako cecha charakteru, obecna w pewnym stopniu u większości ludzi. Obejmuje on pewność siebie, ambicje, potrzebę uznania i poczucie własnej wartości. Zdrowy narcyzm może być motywujący i pomagać jednostkom osiągać cele oraz radzić sobie z wyzwaniami życiowymi. Jest to naturalna forma egoizmu, która nie prowadzi do istotnych problemów w relacjach społecznych czy zawodowych. Nie powoduje również świadomych intencjonalnych krzywd, głównie w najbliższym otoczeniu.
Osoby z cechami zdrowego narcyzmu mogą wykazywać się pewnością siebie i ambicjami, ale jednocześnie potrafią być empatyczne i szanować granice innych. Nie wykorzystują oni innych ludzi dla własnych celów ani nie oczekują ciągłej aprobaty i uwagi. W takim kontekście, narcyzm może być postrzegany jako normalna cecha charakteru, która pomaga jednostkom odnosić sukcesy i rozwijać się.
Zaburzenie Osobowości Narcystycznej: Patologiczny Narcyzm
Z drugiej strony, narcyzm może także dotyczyć zaburzenia osobowości, znane jako zaburzenie osobowości narcystycznej (ZON). Osoby z ZON-em wykazują wyraźne i uporczywe cechy narcystyczne, które prowadzą do istotnych trudności w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym i osobistym. Charakteryzują się brakiem empatii, wyolbrzymianiem własnej wartości, potrzebą ciągłej aprobaty oraz skłonnością do wykorzystywania innych dla własnych celów.
Zaburzenie osobowości narcystycznej nie tylko wpływa negatywnie na życie jednostki, ale także na relacje z innymi ludźmi. Osoby dotknięte ZON-em mogą mieć trudności w utrzymywaniu zdrowych, satysfakcjonujących relacji, ponieważ ich skoncentrowanie na sobie, brak empatii i manipulacyjne zachowania prowadzą do konfliktów i trudności w komunikacji.
Podsumowanie
Narcyzm może być traktowany jako spektrum, które obejmuje zarówno zdrowe cechy narcystyczne, które występują u większości ludzi w pewnym stopniu, jak i patologiczne cechy, które mogą prowadzić do rozwinięcia zaburzenia osobowości narcystycznej. Istnieje więc różnica między normalnymi, zdrowymi cechami narcystycznymi a patologicznymi cechami, które są charakterystyczne dla ZON-u. Dla wszystkich, którzy zastanawiają się czy u danej osoby mają do czynienia z cechami charakteru czy z zaburzeniem osobowości, miarą (nawet bez profesjonalnej diagnozy terapeutycznej) może być skala wyrządzanych przez narcyzm krzywd w najbliższym otoczeniu.
Jeżeli obserwujesz u siebie cechy narcystyczne i chcesz nad nimi pracować lub jesteś ofiarą narcyzmu i potrzebujesz wsparcia w związku narcystycznym, zapraszam do umówienia się na konsultację i terapię,
Ewelina Naturia Pańczyk
Psychotraumatolog
Terapeuta Świadomości
Naturoterapeuta
Zapraszam do lektury moich tekstów związanych z tematyką narcyzmu:
Narcyzm - czym jest?
Pętla narcystyczna - wmówienie strachu. Odejście z porzuceniem
Żałoba w trakcie trwania związku narcystycznego
#programytraumy #pętle #pętletraumy #pętleumysłu #ewelinanaturiapanczyk #instytutswiadomosci #narcyz #narcyzm #empata #zaburzenienarcystyczne #toksyk #toksycznarelacja #trauma #terapiatraumy #zdrowiepsychiczne #psychologia #psychotraumatolog #rozwojswiadomosci #narcyzm #zaburzenienarcystyczne