Uwięzieni w lęku i kontroli – zdezorganizowany styl przywiązania u osób z narcyzmem nadwrażliwym

Ewelina Zych-Myłek
19 godzin temu
3 minut(y) czytania

Uwięzieni w lęku i kontroli – zdezorganizowany styl przywiązania u osób z narcyzmem nadwrażliwym

W labiryncie emocjonalnych zranień osoby z narcyzmem nadwrażliwym są uwięzione pomiędzy pragnieniem bliskości a panicznym lękiem przed nią. Ich zdezorganizowany styl przywiązania, ukształtowany przez wczesne traumy relacyjne, staje się niewidzialnym więzieniem, z którego trudno się uwolnić bez świadomego procesu terapeutycznego. Ten artykuł opisuje mechanizmy powstawania tego wzorca, jego wpływ na relacje oraz strategie skutecznej pracy terapeutycznej.

Charakterystyka narcyzmu nadwrażliwego i środowisko rodzinne W dzieciństwie osoby z narcyzmem nadwrażliwym doświadczały zaniedbania emocjonalnego, krytyki i braku bezpiecznej bazy uczuciowej. Zranione poczucie własnej wartości skutkowało wykształceniem ukrytej potrzeby podziwu i uprzywilejowania, podtrzymywanej defensywnie przez unikające i nieufne podejście do relacji.

Styl przywiązania a narcyzm nadwrażliwy Najczęściej u tych osób rozwija się zdezorganizowany styl przywiązania, który łączy wysoki poziom niepokoju o bliskość i unikanie intymności. Jednocześnie pragną być kochane i panicznie obawiają się zależności i odrzucenia.

Pomiar stylu przywiązania dorosłych Styl przywiązania dorosłych mierzony jest m.in. kwestionariuszami RSQ oraz ECR-R. Osoby z wysokim niepokojem wykazują tendencję do poszukiwania nadmiernej bliskości, podczas gdy wysokie unikanie wskazuje na dyskomfort w intymności. W kontekście terapii traumy i narcyzmu kluczowe jest również rozpoznawanie wczesnych schematów myślenia i przeżywania relacji, takich jak schemat porzucenia, deprywacji emocjonalnej, nieufności czy podporządkowania, które utrwalają zaburzony styl przywiązania.

Specyfika zdezorganizowanego stylu przywiązania Zdezorganizowany styl cechuje się chaotycznym funkcjonowaniem: pragnieniem bliskości i jednocześnie lękiem przed nią. Osoby takie próbują przywiązać się, ale wycofują się w obawie przed zranieniem. W relacjach romantycznych cykl przyciągania i odpychania bywa przewlekły i destrukcyjny.

Rozwój narcyzmu nadwrażliwego w kontekście przywiązania Traumy wczesnodziecięce utrudniły rozwój spójnej tożsamości. Dziecko nauczyło się polegać na wielkościowych fantazjach o sobie zamiast na autentycznych relacjach. U dorosłych przejawia się to zmiennymi stanami umysłu — wielkościowości i nadwrażliwości.

Lęk przed opuszczeniem W relacji partnerskiej partner staje się źródłem stabilizacji samooceny. Jednakże odrębność partnera budzi w narcyzie nadwrażliwym ogromny niepokój, prowadzący do sabotowania rozwoju partnera i kontrolowania go.

Relacje romantyczne i cykl idealizacji-dewaluacji Narcyzi nadwrażliwi idealizują partnera, gdy ten spełnia ich potrzeby, i dewaluują, gdy zawodzi. W długotrwałych związkach partnerzy doświadczają przemocy psychicznej, kontroli i gaslightingu.

Problemy w związkach i depresja Najczęstszymi powodami zgłaszania się na terapię są problemy w związkach oraz depresja narcystyczna. Depresja ta jest reakcją na utratę kontroli nad obiektem stabilizującym wielkościowe self.

Trudności diagnostyczne Narcyzm nadwrażliwy bywa mylony z osobowością unikającą lub borderline. Ważne jest rozróżnienie: u narcyza głównym lękiem jest rozpad patologicznego self, nie tylko utrata obiektu.

Praktyczne wskazówki do pracy terapeutycznej

Stabilne granice
Tolerancja na ambiwalencję emocjonalną
Odzwierciedlanie emocji
Praca z poczuciem wstydu
Budowanie bezpiecznej zależności bez fuzji emocjonalnej

Skrócona checklista dla terapeutów

Obserwuj ambiwalencję: pragnienie i lęk przed bliskością w relacji terapeutycznej.
Rozpoznawaj mechanizmy idealizacji i dewaluacji terapeuty.
Pracuj nad stabilizowaniem poczucia własnej wartości klienta.
Bądź przygotowany na projekcje lęku przed opuszczeniem i odrzuceniem.
Utrzymuj jasne, przewidywalne granice, zapewniając jednocześnie empatyczną obecność.
Wzmacniaj zdolność do rozpoznawania i nazywania emocji.
Pracuj nad integracją wewnętrznych reprezentacji siebie i innych.

Praca z osobami o narcyzmie nadwrażliwym wymaga głębokiego zrozumienia ich traum relacyjnych, umiejętności pracy z ambiwalencją emocjonalną oraz cierpliwości w budowaniu bezpiecznej, realnej relacji. Tylko wtedy możliwe jest otwarcie drogi ku autentycznemu przywiązaniu i rozwojowi dojrzałej osobowości.

Tabela porównawcza stylów przywiązania:

Styl przywiązania	Postrzeganie siebie	Postrzeganie innych	Typowe zachowania w relacjach
Bezpieczny	Pozytywne	Pozytywne	Otwartość, zdolność do bliskości i autonomii
Lękowo-ambiwalentny	Negatywne	Pozytywne	Lękowość, nadmierna zależność
Unikający	Pozytywne	Negatywne	Unikanie bliskości, dystans
Zdezorganizowany	Negatywne	Negatywne	Chaos w relacjach, ambiwalencja, naprzemienne przyciąganie i odpychanie